In 1869 werd landelijke wetgeving geïntroduceerd middels de Wet tot vaststelling van bepalingen betrekkelijk het begraven van lijken, de begraafplaatsen en de begrafenisrechten. Regels voor de begraafplaatsen werden strenger, o.a. de afstand tussen de begraafplaats en woningen werd vastgesteld en er mocht niet meer worden begraven in of bij kerken.
In die tijd werden de overledenen in Zandvoort begraven op de katholieke begraafplaats welke in gebruik was genomen in 1854, bij de oude kerk, thans gebouw de Krocht en in en bij de kerk van de Hervormde Gemeente midden in het dorp. Toen (1869) golden de volgende tarieven.
Particulieren: Voor rekening van het armbestuur
Boven 12 jaar fl 6,- fl 3,-
Van 1 tot 12 jaar fl 3,- fl 1,50
Tot 12 maanden fl 1,50 fl 0,75
Wanneer men de klok wilde laten luiden werd daarvoor per uur fl 0,30 in rekening gebracht en voor grafrechten voor onbepaalde tijd moest fl 25,- worden betaald en fl 10,- voor een periode van 10 jaar.
De algemene begraafplaats bij de kerk van de Hervormde gemeente voldeed niet aan de wettelijke eisen. Vandaar dat in 1874 het Kerkbestuur van de Hervormde Gemeente de gemeente ontheffing verleende van de huur van de begraafplaats bij de kerk en vond er een aanbesteding plaats voor de aanleg van een nieuwe algemene begraafplaats inclusief een lijkenhuis. Als locatie werd gekozen een stuk duinterrein ten noorden van de katholieke begraafplaats.
Het aantal inwoners en ook het aantal woningen groeide in de gemeente Zandvoort. Vandaar dat men zocht naar mogelijkheden om uit te breiden. In 1912 kocht de gemeente grond aan ten noorden van het spoor. Daar zouden o.a. de vuilnisbelt en de varkens uit het dorp naar toe worden verplaats. Ook voor de aanleg van een nieuwe begraafplaats was ruimte gereserveerd.
Aan de gemeente-opzichter J.Jansen werd gevraagd om een inrichtingsplan te maken voor de nieuwe begraafplaats. Met een aangepaste plan, minder groen, meer graven en diverse versoberingen kon de gemeenteraad in 1915 instemmen. Het plan voorzag ook in de bouw van een spreekgebouwtje en een eenvoudig lijkenhuis.
De bouw van een nieuwe begraafplaats was noodzakelijk geworden daar op de oude begraafplaats in het dorp bij de trambaan bijna geen plaats meer was. Er was geen ruimte meer voor 1e en 2e klassen graven waardoor voor die klassen ruimte werd gemaakt op dat deel van de begraafplaats dat bestemd was voor de 3e klassen graven.
Aan v.Empelen en van Dijk uit Aerdenhout werd in 1917 de aanleg gegund en de locale aannemer J. Water de gunning voor de bouw van een lijkenhuis en het toegangshek. Een jaar later, op 1 mei 1918, werd de begraafplaats geopend en die in het dorp, naast de katholieke begraafplaats gesloten. De nieuwe begraafplaats lag buiten het dorp, vandaar dat er een afspraak werd gemaakt met de firma v.d Berg uit Haarlem dat zij voor een lijkwagen met paard zouden zorgen indien daar belangstelling voor bestond. Diegenen die hiervan gebruik wilden maken betaalden daarvoor naar inkomen, op grond van de plaatselijke directe belangstelling.
Als snel na de opening van de begraafplaats werd het gemeentebestuur vanuit de Zandvoortse gemeenschap en m.n. door de leden van de Nederlands Hervormde Kerk verzocht om een aula te bouwen op de begraafplaats. In de jaren 20 van de vorige eeuw was het predikant Posthumus Meyes en na hem predikant D. Tromp, die regelmatig over dit onderwerp de publiciteit zochten. Beide heren wezen op de behoefte aan een dergelijk gebouw “waarin de familieleden van den overledene zich bij slecht weer of in de winter bij felle' koude nog éénmaal vereenigen kunnen rondom het stoffelijk overschot van hem of haar, wiens of wier laatste gang men begeleidt “ .
In 1938 zag het ernaar uit dat er een aula zou komen. De gemeenteraad nam een motie aan met 8 stemmen voor en 4 tegen. Het college van B&W kreeg de opdracht om de bouw van een aula voor te bereiden.
Dat hiervan geen werk was gemaakt bleek toen de gemeenteraad in1953 sprak over de uitbreiding van de begraafplaats. Er was nog voldoende ruimte voor de komende 10 jaar maar men achtte het wenselijk dat de uitbreiding een groene uitstraling zou hebben bij in gebruik name. Vandaar dat ruim op tijd met de voorbereiding van de uitbreiding werd begonnen. Een aula zou er ook komen.
Ook moest rekening worden gehouden met het R.K. deel van de Zandvoortse bevolking want de katholieke begraafplaats bij de kerk begon redelijk vol te raken.
Vooruitlopend op de uitbreiding en de nieuwbouw van een aula werd het gebouwtje dat bij slecht weer dienst deed als aula met bescheiden middelen opgeknapt en voorzien van een kachel en een toilet. In 1958 werd begonnen met de uitbreiding maar de gemeenteraad stelde geen geld beschikbaar voor de bouw van een aula. De toenmalig verantwoordelijke wethouder Tates stelde dat de wens tot het bouwen van een aula hem uit het hart was gegrepen. Maar hij was ook van mening dat men hiermee zou moeten wachten tot de onderhavige uitbreiding gerealiseerd zou zijn. Hoewel nagenoeg alle politieke partijen erop aandrongen om een aula te realiseren werd hierover geen besluit genomen.
De oude algemene begraafplaats in het dorp werd in 1957 voor bezoek gesloten. Voor de graven op de oude begraafplaats bestond nauwelijks belangstelling meer en de meeste graven verkeerden in staat van verwaarlozing. Nabestaande werden in de gelegenheid gesteld om de stoffelijke resten over te laten brengen naar de algemene begraafplaats aan de Noorderduinweg. De oude begraafplaats werd formeel opgeheven en de nog aanwezige graven werden geschut. Op de oude begraafplaats werd de Maria-basisschool uitgebreid.
Vervolgens werd er in 1962 door de raad fl 478.600,- beschikbaar gesteld voor de uitbreiding van de begraafplaats inclusief de bouw van een aula. In het uitbreidingsplan werd rekening gehouden met 405 grafruimten voor Rooms Katholieken terwijl er in het overige deel 1269 grafruimten werden geprojecteerd. Het oude deel van de begraafplaats telde 1479 grafruimten.
Hoewel er wel een plan werd gemaakt voor een aula kwam het project weer niet van de grond.
Het duurde tot 1972 voordat er opnieuw gelden gereserveerd werden voor de bouw hiervan. Een jaar later kwam de nieuwbouw ter sprake in de gemeenteraad. Het plan, gemaakt door een tekenaar van de afdeling Publieke Werken, was door de Welstandcommissie afgekeurd omdat het te sober zou zijn. Een van de leden van de Welstandcommissie ging zich met het ontwerp bemoeien, wat uiteindelijke resulteerde in een ontwerp waarmee iedereen kon instemmen. De kosten stegen hierdoor wel van
fl 300.000,- tot fl 550.000,-. De nieuwe aula op de algemene begraafplaats werd in 1975 in gebruik genomen.
Waar het nog in Zandvoort aan ontbrak was een mortuarium. Nadat in het begin van de zeventiger jaren de rouwkamer aan het Dorpsplein, onderdeel van de begrafenisonderneming van Jac. Koper, was gesloten was men in Zandvoort voor opbaringen aangewezen op de rouwkamers van de diverse Haarlemse ondernemingen. Door het bestuur van de werkliedenvereniging “Onderling Hulpbetoon”
(advertenties begrafenisondernemer in Zandvoort)
werd voor dit onderwerp aandacht gevraagd. De werkliedenvereniging, opgericht in 1892, was zeer actief in de gemeente Zandvoort en was o.a. verantwoordelijk voor diverse sociale regelingen welke tot doel hadden elkaar onderling te steunen bij ziekte of ongeval. Veel van de taken van de vereniging werden in de loop der jaren overgenomen door wettelijke regelingen o.a. een uitkering bij overlijden of werden door het opgaan in grotere organisaties overgedragen (gezinszorg).
Volgens Onderling Hulpbetoon was het door de ruimtelijke indeling van nieuwe woningen niet goed
mogelijk om overledenen thuis op te baren, terwijl door de groei van het aantal inwoners de behoefte aan een opbaarmogelijkheid groter werd.
Door Onderling Hulpbetoon werd het aanbod gedaan om een mortuarium te vestigen in de Poststaat, in het gebouw waar vanaf 1932, het consultatiebureau gevestigd was. Door de bouw van het Gezondheidscentrum aan het Beatrixplantsoen had het consultatiebureau een nieuw onderkomen gevonden en voor de oude locatie bestond nog geen bestemming. Wanneer de gemeente bereid was om het pand voor een symbolisch bedrag over te dragen dan wilde het bestuur de verantwoordelijk-heid op zich nemen voor de verbouwing,de inrichting en de exploitatie van het pand voor haar rekening te nemen.
Dankzij de verkoop van haar complex woningen aan de gemeente beschikte men over enige financiële armslag. In de strijd tegen de woningnood had Onderling Hulpbetoon een complex woningen laten bouwen in de Kanaalstraat/ Koningstraat De voorbereidingen hiervoor waren gestart kort nadat de Woningwet van kracht was geworden. De Woningwet (1901) was voor die tijd revolutionair omdat zij, in een tijd waarin liberale beginselen hoogtij vierden, overheidsinmenging mogelijk maakte op het gebied van de volkshuisvesting. Gemeenten moesten voortaan een bouwverordening opstellen en analoog hieraan werden een aantal maatregelen mogelijk gemaakt. Met de Woningwet in de arm konden gemeenten zo overgaan tot onbewoonbaarverklaring, onteigening en krotopruiming. Een andere belangrijke mogelijkheid die de Woningwet bood was kredietverlening bij en subsidiering van de nieuwbouw van arbeiderswoningen. Om dit laatste te realiseren werd door Onderling Hulpbetoon in 1902 een terrein aangekocht voor de bouw van 20 arbeiderswoningen. De eerste sociale woningbouw in de gemeente Zandvoort. In juni 1966 werden deze woningen aan de gemeente verkocht voor de somma van fl 100.000,-.
De gemeenteraad besloot op 14 mei 1974 om het gebouw aan de Poststraat voor een symbolische bedrag over te dragen aan Onderling Hulpbetoon en een jaar later werd het Uitvaartcentrum van Onderling Hulpbetoon in gebruik genomen. De exploitatie daarvan heeft ruim 25 jaar geduurd.
Aan het eind van de vorige eeuw werd het toch wenselijk geacht om het Uitvaartcentrum uit de Poststraat te verplaatsen. Hoewel het gebouw uitstekend onderhouden was had het een ouderwetse uitstraling en ook de ligging was niet optimaal. Toen bekend werd dat de gemeente voornemens was om de aula op de begraafplaats te vergroten, ontstond het idee om het Uitvaartcentrum te verplaatsen naar de begraafplaats. De Gemeente en Onderling Hulpbetoon werden het 2001 eens over de voorwaarden waaronder de exploitatie van het nieuwe Uitvaartcentrum zou gaan plaats vinden en in dat jaar werd begonnen met de planvoorbereiding. Om het geheel te financieren werd afgesproken dat de inkomsten uit de verkoop van het pand aan de Poststraat en de huuropbrengst van het nieuwe Uitvaartcentrum de totale nieuwbouw- en verbouwkosten zou moeten dekken. Twee jaar later werden diverse kredieten beschikbaar gesteld om de plannen uit te voeren. Voor de nieuwbouw- en verbouwkosten een krediet van € 548.167,- en woningbouwvereniging EMM bleek bereid om
€ 272.268,- te willen betalen voor het gebouw aan de Poststraat.
In september 2004 werd de geheel vernieuwde aula met een mortuarium geopend onder de naam Uitvaartzorgcentrum Zandvoort.
Op de plek van het voormalige Uitvaartcentrum werd daarna begonnen met de bouw van een woonvoorziening voor de Stichting Zorg aan Zee, welke gebouw in 2009 in gebruik is genomen.
Bronnen.
Archief: NH-archief.
Foto-archief Rob Bossink.
Ambachts- en Gemeentebestuur van Zandvoort.
3061:1151. Stukken betreffende de exploitatie, sluiting, uitbreiding en aanleg van begraafplaatsen.
Ambachts- en Gemeentebestuur van Zandvoort.
3061:1069 Ordonnantie op de heffing en invordering van begrafenisrechten.
Tarieven om begraven te worden in 1869.
Boeken.
Bad Zandvoort. F. Allan Herdruk 1968. E.J.Bonset.
Honderdjarig bestaan Parochie Sint Agatha te Zandvoort. Dr H.J. Barnhoorn en M.S.F. Crabbendam. 1951.
Onderling Hulpbetoon 100 jaar. S.v.d.Bos, K.C. v.d.Mije en M.Weber. Zandvoort 1992
120 jaar Zandvoortse Kranten van 1881 t/m 2000. Stichting Millenniumviering Zandvoort
Lees hier de historie van het Ziekenhuis in Zandvoort, door Folkert Bloeme
hier het Kostverloren Wandelpark, periode 1880-1945 , door Folkert Bloeme
hier de geschiedenis van Halte Zandvoort-dorp, door Folkert Bloeme
hier de Filantropische instellingen in Zandvoort, door Folkert Bloeme
hier de Planontwikkeling Nieuw-Noord, door Folkert Bloeme
hier de drie plagen van Zandvoort, door Folkert Bloeme
hier de geschiedenis van de Waterleiding , door Folkert Bloeme
hier de geschiedenis van het Gasbedrijf , door Folkert Bloeme
hier de geschiedenis van de electriciteit in Zandvoort , door Folkert Bloeme
hier Zandvoortse badartsen beschuldigd , door Folkert Bloeme
Als snel na de opening van de begraafplaats werd het gemeentebestuur vanuit de Zandvoortse gemeenschap en m.n. door de leden van de Nederlands Hervormde Kerk verzocht om een aula te bouwen op de begraafplaats. In de jaren 20 van de vorige eeuw was het predikant Posthumus Meyes en na hem predikant D. Tromp, die regelmatig over dit onderwerp de publiciteit zochten. Beide heren wezen op de behoefte aan een dergelijk gebouw “waarin de familieleden van den overledene zich bij slecht weer of in de winter bij felle' koude nog éénmaal vereenigen kunnen rondom het stoffelijk overschot van hem of haar, wiens of wier laatste gang men begeleidt “ .
In 1938 zag het ernaar uit dat er een aula zou komen. De gemeenteraad nam een motie aan met 8 stemmen voor en 4 tegen. Het college van B&W kreeg de opdracht om de bouw van een aula voor te bereiden.
Dat hiervan geen werk was gemaakt bleek toen de gemeenteraad in1953 sprak over de uitbreiding van de begraafplaats. Er was nog voldoende ruimte voor de komende 10 jaar maar men achtte het wenselijk dat de uitbreiding een groene uitstraling zou hebben bij in gebruik name. Vandaar dat ruim op tijd met de voorbereiding van de uitbreiding werd begonnen. Een aula zou er ook komen.
Ook moest rekening worden gehouden met het R.K. deel van de Zandvoortse bevolking want de katholieke begraafplaats bij de kerk begon redelijk vol te raken.
